Deze graffitietekst, lange tijd te lezen op de plek waar de Annastraat het spoor over gaat, geeft het best de theorie weer van psycholoog Mihaly Csikzcentmihalyi. Hij zoekt al sinds de zeventiger jaren naar antwoorden op de vraag: ‘Hoe kun je je leven zó inrichten, dat het een uitmuntend leven wordt?’ Zijn bevindingen bieden houvast, ook aan gepensioneerden en mensen die bijv. door burnout of werkloosheid tijdelijk aan de kant staan.
Csikszentmihalyi vroeg duizenden proefpersonen om gedurende een week op onverwachte momenten (in reactie op een piepje in een programmeerbaar horloge) te noteren waar ze zijn, met wie, wat ze doen en hoe ze zich voelen. Op basis van zijn materiaal en dat van vele bijdragen van onderzoekers over de hele wereld, trekt hij zijn conclusies.
De basis voor menselijk geluk ligt in de ervaring van geconcentreerd werken aan een taak die de volle aandacht vasthoudt. Hij noemt dit de toestand van ‘flow’. Het gaat om: je overgeven aan een complexe taak, waarbij je je vaardigheden optimaal benut en veel feedback krijgt over je prestaties (niet alleen door resultaten, maar ook door contact met anderen). Daar zó in opgaan, dat je je nauwelijks nog van jezelf bewust bent. Dan ervaar geluk. Achteraf, want op het moment zelf ben je te geconcentreerd om dat te voelen.
Verrassend hierin is, dat niet ‘doen wat je het liefste wilt doen’ gelukkig maakt. Dat levert genieten op, maar niet al die gevoelens die horen bij ‘opgaan in een taak’, zoals: zelfachting, kracht, tevredenheid, trots, overgave, vervoering. Mensen blijken zich in te zettten om een taak te volbrengen, omdat die activiteit past in het beeld dat ze van zichzelf hebben. Niet omdat ze er zo’n zin in hebben. Dat is een breuk met de gangbare motivatietheorieën.
Verder blijkt een belangrijk element in de geluksbeleving: een bijdrage leveren aan een extern doel, iets dat groter is dan jijzelf. Ook dat is een breuk met de traditionele opvatting, dat mensen iets doen om hun ‘lust’ te bevredigen, louter voor het eigen plezier.
Genieten alleen is onvoldoende om het gevoel te hebben een goed leven te leiden.
Ook in hun vrije tijd ervaren mensen meer geluk wanneer ze actief met iets bezig zijn: sporten, muziek maken, werken in de tuin, samen eten en gesprekken met vrienden over interessante en inspirerende dingen.
Maar kijk je waar men de meeste tijd aan besteedt, dan is dat tv-kijken, een beetje lezen en muziek luisteren. Waarom, als dat niet gelukkig maakt?
Enkele verklaringen: het reduceert stress (‘even niets moeten’, een vlucht in passiviteit), men is te moe, te onrustig. Een belangrijke factor is ook de ‘activeringsenergie’: het ontbreekt aan puf en/of discipline om de eerste stap te zetten.
Mensen blijken de meeste geluksmomenten te krijgen in hun werksituatie. Maar ook vrije tijd kun je zó inrichten, dat je leven een goed leven wordt.
Daarvoor moet je wél eerst een drempel over: beginnen aan een complexe taak of een inspanning, waar je pas na afloop gelukkig van wordt. Want weet: ‘Na is het beste moment‘
Lezing Rotaryclub Nijmegen
Bron: Mihaly Csikzsentmihalyi: De weg naar Flow. Amsterdam: Boom, 1999